Rayzan Dimilî
Wa bêvengîya mergî nê, wa hiwetina qeçan fina newera bîro…
Cayê ki terk biyê an zî veradayê biyê veng. Bostanê ki bê aw mendê hermîyayê. Dêsê ki siyê ci kewtê erd, miyanê ci di vilîkî abîyayê. Banê ki biyê xirabe zerre dê ci di vaş vijyayo. Nê cayan di bêvengîya mergî esta û îsanan tersnena. Kes xorê pers keno, ma qe qandê çiçî tiyayan ewna biyê xirabe?. Çi wext ra yo ki tiyay ewna biyê bêvêng û bêkes mendê. Ko veng û hiwetina qeçan. Qandê çiçî qireyina şiwanan nîna. Ko mayê ma. Lê imbrayanê ma şiyo kotî. Keyneyê ki înî sero bî se bi îna. Ê wextê weşî ravêrdî şi kotî. Kê tiya ewna kerd. Se bi ki ewna nê cayê şêlîgî bî bêvengî û bekesî mendî. Kam zano nê cayan, kê rê û çiçî rê şahîdîn kerdo. Adilganî di bê tenî, bê wel û bê sî teba nêmendo. Layê hêlika roşanî visyayo û hêlik dara menda û wayok yeno oyo ay şaneno. Kêberê keyê kewto war û kîlîtê ci çinyo. Eywana keyê tozî miyan di menda û geziyê destî hermyayo. Hewş çarran miyan di mendo û do kamo do nê çarran arêdo pêser. Istûna banî qelişîyaya û loxa banî zî kewta hewş. Axir zerre di bê vaşo wişk qe teba çinyo. Dewar û heywanê dewê kotî di. Ê ki şiyê mangaya belakin zî berdê. Kergî, kavirî, bizî, bergîr û hero xint zî çinyo. Erdê axir pûrtî miyan di mendo. Se vaja. Kotî ra destbikera ci. Na dew dewa kêya. Ezo kotî di. Na dew di çend veyvey bîyê. Na dew di çend kalî, çend pîrî, çend cenî û camerdî est bî. Pey banan di kê qan dê kê derê vatê?.
Newe nê persan ra tepa peyser nêmendo. Tenya dewijan tiyara bar nêkerdo, heme ciyo xo zî bi xoya berdê.
Bê bêvengî qe teba çinyo. Tenya vîranînî mendê, vîranînê verênî û xorî mendê. Kes bi waştena xoya dewa xo nêveredano û terk nêkeno, lê bi zorîya lej dewê ki biyê vengî newe bi vîranînanê dirbetin xo bi xo mendê.
Wexto ki dewê ma yenê vîrê ma, nê persî zî kewnê ma vîrî. Vernîya nê persan di zerrîya kesî bena teng. Xozayî ya dewan a verên hindî çînya ki zerrîya kesî herra bo. Nê dewî qandê kê û qandê çiçî biyê veng. Hendayê xozayîya weş esta û kes senî şeno dewano xo verado û ci ra dûrî kewo. Verênanê ma ziwanê xozay rind zanayê. Mayanê ma şayê bi darana qisey bikerê. Bakalanê ma şayê erdî weş fahm bikerê. Ê ki dewan ra vijyayê teber û bajaran di biyê girdî înan ra kam zano bi xozaya qisey bikero. Kam şeno ganê erdî nêtewno û pa bixeftîyo. Kam şeno jû dar bilêvno û sersîya ci di bi saetan roşo. Kam şeno şiro kemeran ser û vayê azmînî bianco zerrîya xo. Newe ziwanê xozay kam zano qisey bikero. Bi serran lejo ki dewleta Tirk dewanê Kurdistan sero ramitê tenya veng kerdina dewan nêbi. No lej eynî wext fistena îsanî xora û xozay ra dûrîya bi. Vengkerdinê dewanê Kurdistan peynîya jew lojê lewmin ê polîtîkayanê dewlata Tirk ame werte. No lej di dewijanê ma bedelê girdî day û êyê hewna zî him teberê dewanê xo him zî teberê welatê xo di danê. Ewro hewna Kurdîstanijî bi xeyalanê rojê êyê agêyrê dewanê xo rakewnê, roşenê û werzenê. Dewijî ma hewna wazenê bi qeçanê xoya piya dewan dê xo di weşîn bikerê. Lê hewna dewleta Tirk nêwazena dewijê Kurd peyser agêyrê dewanê xo.
Xelkê Kurd peynîya lej û polîtikayê lewmin ê ki dewleta Tirk Kurdistan di ramitî zaf zirarî dî. Lê qe jû polîtîka hendê dewijê Kurd terkê erd û cayanê xo bikero xirab û zorî nêbî. Lejê 30 seran miyan di dewleta Tirk vêşîyê 4 hezar dewê Kurdan bi zorî kerdî veng, rijnay, veşnay û kerd xirabe. Peynîya lejê 30 ser di nezdiyê 5 mîlyon Kurdistanij sûrginê sûk û bajaranê bînan bi û mecbûr mendî ki barê teberê welatê xo bikerê. Nê goçê ki biyê bi destê dewleta Tirk û "korûcî"yanê ci bî. Sebebê nê lejî zî polîtîkayê jew netew dewlet ê komara Tirk vijyay werte. Lê nê lejî pey di sebebê bar kerdinê dewijan babet babetî bî. Siftera dewleta Tirk waşt Kurdî vernîya Kurdan lej bikerê, qandê coy zî sistemê "korûcî" ê dewam rona û waşt dewijan bikero "korûcî". Dima "OHAL" heme herêmanê Kurdîstan di rona û dewijan sero zilm ramit. Her ki şi lejê miyanê hereketê Azadî ê Kurdîstan û dewleta Tirk bi gird o hend zî barkerdinê dewijan bi weşî. Pey nînan di zî dewan di gocê mecbûrî destkerd ci. Heta seranê 2000î no sîstemê veng kerdinê dewanê Kurdîstan dewam kerd. Seranê 2000î dima zî qandê agêyrena dewam qe jû qam nîyamê eştin.
Zek ma zî zanê ki pey eşkere kerdina Rayverê xelkê Kurd Abdullah Ocalan ê 21 Adar ê Newrozê 2013ê Amed di gama Reyayina Demokratîk û Ronayina Weşînê azad destkerd ci. Na gam en wext di gama qandê peyser agêyrina dewanê xoya. No dem demê gama Reyayina Demokratîk û Ronayina Weşînê azad ê dewijanê Kurdistanîyo. Na reyayin tenya xo ser nêbena û nîna ca. Qandê nay gerek herkes, her dewij çi kewno ci dest bikero. Weşîna ki teberê dew û teberê welatê xo di gerek bîro redkerdin û peyser agêyrina cayanê xo destbikero ci. Xora Rayverê xelkê Kurd Abdullah Ocalan vano "Xelkê Kurd sero çerxa kirimê kultirî ê kokî esta". Nê polîtîkay ebi ronayina komara Tirkiye rayo ki estê û taybet seranê 90ya tepya diha bî veşî. Lejo ki miyanê dewleta Tirk û hereketê Azadîya Kurdîstan est bi, nê seran dima zaf bi pêt. Serhewedeyinê dewijan no wext di sûkanê Kurdîstan di dest kerd ci xelk û hereketê Azadîya Kurdîstan nezdî pê kerd. Serhewedeyin dima zî dewleta Tirk qe nêwindard û hêrişê xo Kurdan sero bi katlîamana kerd weşî. Ney kişta dewlet bi zanabiyayin dewê Kurdan kerdî veng, veşnay, rijnay û bi zora dewijî mecbûr mendî ki cayanê xo ra bar kerê. Xora nê pêro polîtikayê îmha, înkar û asîmîlasyonî bî. Polîtîkayê ki seranê 90 di bi sîstem amey şixlonayin vatê wa "Kurdistan bibo bê însan". Xora o wext vatê "deryay vişk kerê û wa basî bê aw bimanê". Amac û hedefê dewleta Tirk o bi ki Kurdan hetê kamî, silasname, kultir û weşînê kokra wertera hewadê. Xora verîra dewleta Tirk bi welatanê Awrûpaya zî tay peymanî viraştî bî ki dewanê Kurdan veng kerê û îsanan mecbûrê goçê bajaranê Kurdistan, Tirkîye û weletanê binan ê Awrûpa bikerê. Ê ki peydi mendê zî dewlet ê kerdê "korûcî"yê xo. Nê operasyonê hetê veng kerdina dewan kişta kok-qirina kultirî, lejkerî, ekonomî û sîyasî bî. Qandê na polîtîkayo ki hewna ewro zî dewlet nêwazena dewijî peyser agêyrê cayanê xo. Veng vetina enê polîtîkayanê dewlet bi peyser agêyreninanê dewijan cayanê xo ra şeno pûç bibê. Agêyrina dewan, newera ebi silasnayina weşîna xo, newera bi vînenayina kultirê xo, newera viraştina ban û bostananê xoya yeno ca. 40 serîyo ki, lejo ki Kurdistan di bi û enê 40 serra dima peyser agêyrina dewan û welatê xo heskerdina en gird ê erd û cayanê xoyo. Wayir vijyayina azadî ebi agêrina dewan beno. Tengahîya ki anciyê, tenyayîya ki bî, durî kewtina ki vejiyê, bedelê ki deyay û zorîya ki îsananê ma ant hendî bi agêyrina dewan do biqedîyo. Wext wextê peyser agêyrina dewanê xo, pêysêr amayina xo û newe ra viraştina weşîna azadîya xoyo.
Esil biyayina û reyayina weşîna demokratîk ebî krîterê bajarana nê, ebi viraştina weşîna newe ê dewana do bibo. Ze sîstem di sûkanê dewlet di mayin ne demokrasî û ne zî azadî yena. Gama Reyayina Demokratîk û Ronayina Weşînê azad bi pêyser agêyrina dewan û cayanê xoya şena biro ca.
Peyser agêyrê cayanê xo. Bostanê ki bê aw mendê aw bidê ci. Disê ki rijyayê newera virazê. Banê ki bîyê xirabê newera diha weş dês bikerê û virazê. Wa bêvebgîya mergî nîro, wa hiwetina qeçan newera diha berz bîro. Imbrayinînê xo newera bikerê. Awa înî akerê wa keynêy fina bîrê înî ser. Hewna wext nê ravêrdo agêyrê. Şêlîgî arêdê pêhet û dêyrêna ma vajê. Çara arêdê û adîlganî wekerê. Layê hêlik fina pa kerê. Kêbêro newe û pêt virazê. Eywanê gezikerê. Sitûna ki qelişyaya ay hewadê jû da nêwî pa kerê. Loxa banî berê ortmî ser û biçarnê. Wa dewarê şima zî bibo. Wa mangaya belekin, gayo sûr, kêrgî, dîkî, bîzî, mî, bergîrê şima bibê. Hewşê xo virazê wa qeçî xorê kay bikerê. Hewşt veyvê bikerê û gowend bancê. Xorê çayirî miyan di warway bigêyrê. Erdê xo cit bikerê. Mast virazê û do bişmê. Vengê mirîçikan yeno bêrê dêyranê înan goştare kerê. Wa vîranînê ma verênî fîna bîrê. Wa vîranînê ma newey bibê.
Rayzan Dimilî
